Τι είναι ο Βρυγμός ;

Ο Βρυγμός (bruxism) είναι η κατάσταση που χαρακτηρίζεται από το ασυναίσθητο τρίξιμο και σφίξιμο των δοντιών. Προσβάλλει το 5% – 20% των ανθρώπων, ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου ενώ μπορεί να εκδηλωθεί οποιαδήποτε ώρα του 24ώρου, αλλά συνηθέστερα κατά τη διάρκεια του ύπνου. Ο νυχτερινός βρυγμός είναι η τρίτη συνηθέστερη διαταραχή του ύπνου μετά από το παραμιλητό και το ροχαλητό. Αυτός που υποφέρει από νυχτερινό βρυγμό, τις περισσότερες φορές, δεν το αντιλαμβάνεται. Το αντιλαμβάνεται εκείνος που κοιμάται πλάι του ή στην περίπτωση των παιδιών, οι γονείς τους. Στο βρυγμό η δύναμη με την οποία μπορεί να σφίξει κάποιος τα δόντια του, κατά τη διάρκεια του ύπνου, μπορεί να είναι έως έξι φορές μεγαλύτερη από την πίεση που ασκεί πάνω σε αυτά κατά τη διάρκεια της ημέρας και μπορεί να διαρκεί από λίγα έως 40 λεπτά ανά ώρα ύπνου ! Ο βρυγμός μπορεί να κρατήσει εβδομάδες, μήνες ή χρόνια.

Αιτιοπαθογένεια
Η αιτία του βρυγμού δεν είναι απολύτως γνωστή. Κυριότερος ωστόσο εκλυτικός παράγοντας θεωρείται το στρες. Έχει παρατηρηθεί ότι το πρόβλημα επιδεινώνεται σε περιόδους αύξησης του στρες, όταν βρισκόμαστε υπό το κράτος συναισθημάτων όπως ο θυμός ή η αίσθηση της αποτυχίας, καθώς και σε ύπαρξη πόνου ή ενοχλημάτων από κάποια άλλη περιοχή του σώματος. Επίσης μπορεί να εκδηλωθεί ως παρενέργεια από ορισμένα φάρμακα όπως είναι τα αντικαταθλιπτικά ή ως επιπλοκή από κάποια σοβαρή εγκεφαλική βλάβη ή εκδήλωση στην περιοχή του προσώπου κάποιας σπάνιας νευρομυϊκής ασθένειας. Η χρήση καφεΐνης και αλκοόλ, ιδιαίτερα πριν από την κατάκλιση, μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση. Στους οδοντικούς αιτιολογικούς παράγοντες συγκαταλέγονται οι διαταραχές της συγκλείσεως των οδοντικών φραγμών, ενίοτε οι εξαγωγές, τα στραβά δόντια, τα κακότεχνα σφραγίσματα και οι κακότεχνες προσθετικές εργασίες.

Συμπτωματολογία
-Οι μυς που χρησιμοποιούμε για να μασήσουμε την τροφή είναι οι μυς που υπερλειτουργούν κατά τη διάρκεια του βρυγμού και γι αυτό μετά από μερικές ώρες ασυναίσθητης καταπόνησης, ιδίως κατά την πρωινή έγερση, μπορεί να εμφανίζονται σφιγμένοι, κουρασμένοι και ευαίσθητοι ή επώδυνοι στην ψηλάφηση, ενίοτε δε να συνοδεύονται από αμβλείς πρωινούς πονοκεφάλους. Ακόμα κι αν ο ασθενής δεν νιώσει τα πρωινά ενοχλήματα, ενδέχεται κατά τη διάρκεια της ημέρας να νιώσει ενόχληση ή πόνο στην περιοχή της κροταφογναθικής άρθρωσης, ιδίως κατά τη μάσηση ή το χασμουρητό. Συχνά ο πόνος αντανακλάται και μπορεί να εμφανιστεί ως πόνος στην περιοχή των αυτιών ή του λαιμού. Ίσως να υπάρχει αδυναμία στη διάνοιξη του στόματος.
-Οι βλάβες στα δόντια εκδηλώνονται με τη μορφή αποτριβής, θραύσης και απόσπασης μικρών επιφανειακών τμημάτων ή εμφάνισης μεγαλύτερων καταγμάτων και με αύξηση της κινητικότητάς τους .Η αποτριβή επέρχεται βαθμιαία όπου τα δόντια χάνουν αρχικά τα φύματά τους, δηλαδή το ανάγλυφο της μασητικής τους επιφάνειας και στη συνέχεια μεγάλο μέρος από το ύψος τους. Με την επιπέδωση που επέρχεται, χάνεται σταδιακά το προστατευτικό στρώμα της αδαμαντίνης που τα καλύπτει, αφήνοντας την ευαίσθητη οδοντίνη εκτεθειμένη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα δόντια να καθίστανται ευαίσθητα στο κρύο, την πίεση και άλλα ερεθίσματα. Σε προχωρημένα στάδια η αποτριβή μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της κατακόρυφης διαστασης του προσώπου σε σύγκλειση με επακόλουθα αισθητικά και λειτουργικά προβλήματα.Τα σφραγίσματα και οι προσθετικές εργασίες που υπάρχουν στο στόμα υφίστανται και αυτά υπερβολικές πιέσεις με αποτέλεσμα το σπάσιμο ή την εκμόχλευσή τους.
-Στο περιοδόντιο αναπτύσσεται φλεγμονή και η αύξηση της κινητικότητας των δοντιών τα προδιαθέτει για γρηγορότερη απόπτωση.
-Η εσωτερική επιφάνεια των παρειών ( μάγουλα), στο ύψος της μασητικής επιφάνειας των οδοντικών φραγμών, μπορεί να παρεμβληθεί μεταξύ τους και να τραυματισθεί.
-Οι ιστοί της κροταφογναθικής άρθρωσης επιβαρύνονται επίσης. Μπορεί ο χόνδρος που καλύπτει τις αρθρικές επιφάνειες να υποστεί φλεγμονή η οποία να εκδηλώνεται με πόνο εντοπιζόμενο στη γνάθο ή αντανακλώμενο στο αυτί. Συχνά η γνάθος μετατοπίζεται από τη σωστή της θέση μέσα στην άρθρωση και προκαλούνται διάφοροι ήχοι κατά τη λειτουργία της, ενώ ενδέχεται να εμφανιστεί και δυσκολία στη διάνοιξη του στόματος.

Αντιμετώπιση
Σκοπός της αντιμετώπισης είναι η πρόληψη των βλαβών στα δόντια και η μείωση των ενοχλημάτων και του πόνου . Συνήθως το πρώτο και μερικές φορές το μοναδικό μέτρο που θα πάρει ο οδοντίατρος, θα είναι να κατασκευάσει έναν ειδικό νάρθηκα για το στόμα του ασθενούς, που θα μπορεί να τον φορά κατά τη διάρκεια της νύχτας για αρκετές εβδομάδες ή μήνες, ανάλογα με το είδος και τη μορφή των ενοχλημάτων.Ο νάρθηκας γίνεται ανεκτός από τον ασθενή συνήθως μετά τις πρώτες χρήσεις και καταφέρνει να μειώσει τις δυνάμεις που ασκούνται πάνω στα δόντια, να χαλαρώσει τους μυς, να επαναφέρει σε πιο σωστή θέση την κάτω γνάθο μέσα στην κροταφογναθική άρθρωση και να μειώσει την επιβάρυνσή της.
Άλλο μέτρο αντιμετώπισης είναι η εξισορρόπηση οποιασδήποτε συγκλεισιακής δυσαρμονίας. Αυτό μπορεί να γίνει με απλούς τρόπους, όπως ο εκλεκτικός τροχισμός των δοντιών ή πιο σύνθετους, όπως η ορθοδοντική και η προσθετική αποκατάσταση. Σε περιπτώσεις που η αποτριβή των δοντιών έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις και αποτελεί ένα αισθητικό και λειτουργικό πρόβλημα, κρίνεται συνήθως απαραίτητη η ανακατασκευή της σύγκλισης με γέφυρες και στεφάνες . Η περαιτέρω αντιμετώπιση ποικίλει ανάλογα με την αιτία.  Αν ο βρυγμός αποδίδεται στο έντονο στρες ίσως χρειαστεί η παραπομπή σε ψυχολόγο. Ειδικές ασκήσεις χαλάρωσης μπορούν να βοηθήσουν. Μυοχαλαρωτικά μπορούν προσωρινά να μειώσουν το σπασμό στους σφιγμένους και καταπονημένους μυς, όταν περισσότερο συντηρητικές προσεγγίσεις αποτύχουν. Στην περίπτωση της ύπαρξης εγκεφαλικής βλάβης ή νευρομυϊκής νόσου απαιτείται συνεργασία του οδοντίατρου με άλλες ιατρικές ειδικότητες. Στην περίπτωση που ο βρυγμός οφείλεται στη χορήγηση συγκεκριμένου φαρμάκου, η αντικατάστασή του με άλλο που δεν προδιαθέτει στην εκδήλωση του βρυγμού είναι η ενδεδειγμένη λύση. Η καφεΐνη και η νικοτίνη μπορεί να επιτείνουν τον μυϊκό πόνο, συνεπώς η μείωσή τους ιδιαίτερα κατά τις βραδινές ώρες συνιστάται.