Η μικροβιακή πλάκα είναι μια κολλώδη, μαλακή, δύσοσμη και σχεδόν άχρωμη ή υποκίτρινη μάζα μικροβίων που είναι προσκολλημένη στην επιφάνεια των δοντιών και στα ούλα και ιδιαίτερα σε περιοχές που είναι δύσκολη η απομάκρυνση της όπως οι βαθιές αύλακες στις μασητικές επιφάνειες, η περιοχή της ουλοδοντικής σχισμής , τα μεσοδόντια διαστήματα, τα όρια εμφράξεων ή στεφανών κα.
Δημιουργείται από αποικίες μικροβίων που υπάρχουν φυσιολογικά στη στοματική κοιλότητα μαζί με υπο-προϊόντα του μεταβολισμού των μικροβίων, σάλιο, νεκρά επιθηλιακά κύτταρα, λευκοκύτταρα, και υπολείμματα τροφών. Η πλάκα σταδιακά σκληραίνει μέσω της εναπόθεσης ανόργανων αλάτων και μετατρέπεται σε τρυγία (πέτρα), η οποία διευκολύνει την περαιτέρω συσσώρευση πλάκας και την επιδείνωση της κατάστασης, οδηγώντας σε υφίζηση των ούλων. Έχουν ανιχνευθεί περίπου 400 ! διαφορετικά είδη μικροβίων που συμμετέχουν στο σχηματισμό της μικροβιακής πλάκας των δοντιών.
Ακόμη και αν έχουμε βουρτσίσει τέλεια τα δόντια μας, η μικροβιακή πλάκα θα αρχίσει να σχηματίζεται ξανά μερικά λεπτά μετά το βούρτσισμα.Υπολογίζεται ότι μέσα σε 48 ώρες χωρίς βούρτσισμα σχηματίζεται ικανοποιητικό πάχος μικροβιακής πλάκας ενώ την 3η ημέρα αρχίζει ο σχηματισμός της πέτρας .
Η μικροβιακή πλάκα είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία τερηδόνας , ουλίτιδας , περιοδοντίτιδας ενώ συμβάλει στη δυσοσμία του στόματος.
Η ουλίτιδα κύησης εμφανίζεται σε γυναίκες που εγκυμονούν και οφείλεται στις ορμονικές διαταραχές που παρατηρούνται κατά τη διάρκεια της ( αύξηση των οιστρογόνων και προγεστερόνης). Συνήθως, εμφανίζεται στον δεύτερο μήνα της κυήσεως , μπορεί να υπάρχει καθ ‘ όλη την εγκυμοσύνη, με εξάρσεις και υφέσεις ενώ τα συμπτώματα της κορυφώνονται συνήθως στον 7ο-8ο μήνα . Το 65-70% των εγκύων γυναικών εμφανίζει ουλίτιδα κατά την κύηση. Η ουλίτιδα της εγκυμοσύνης μπορεί να είναι τόσο έντονη, ώστε να καλύπτει και τις μύλες των δοντιών. Μερικές φορές, μετά τους τρεις πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης, εμφανίζονται μικρά κόκκινα ογκίδια πάνω στα ούλα (κυρίως στα ούλα της άνω γνάθου) απόλυτα καλοήθη, που ονομάζονται επουλίδες κύησης και τα οποία συνήθως εξαφανίζονται μετά το πέρας της κυήσεως. Η ουλίτιδα κύησης συνήθως υποχωρεί σαράντα μέρες μετά τον τοκετό ή μπορεί να συνεχιστεί και κατά την περίοδο της γαλουχίας σε ηπιότερη μορφή.
Η ύπαρξη ουλίτιδας πριν από την εγκυμοσύνη καθώς και η παραμέληση της στοματικής υγιεινής που παρατηρείται την περίοδο αυτή επιβαρύνει την μορφή της ουλίτιδας κύησης. Γι’αυτό το λόγο, καλό θα είναι, να επισκεφτείτε τον οδοντίατρό σας για προληπτικό έλεγχο πριν από τη πιθανή εγκυμοσύνη.
Αντιμετώπιση
Η θεραπεία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης περιλαμβάνει :
Πολύ καλή υγιεινή του στόματος με συχνό και σωστό βούρτσισμα των δοντιών και των ούλων. Χρήση ήπιων αντισηπτικών στοματικών διαλυμάτων ή χλιαρού χαμομηλιού Αν υπάρχει τρυγία (πέτρα) στο στόμα τότε ο οδοντίατρος, αφού ενημερώσει τον γυναικολόγο , με πολύ προσοχή θα την αφαιρέσει συνήθως κατά το δεύτερο τρίμηνο. Μετά το πέρας της εγκυμοσύνης συνίσταται ένας επανέλεγχος οπότε γίνεται και η τελική θεραπεία.
Τα δόντια χωρίζονται σε δυο τμήματα ,τη μύλη και τη ρίζα. Η μύλη είναι το ορατό τμήμα του δοντιού που προβάλλει στη στοματική κοιλότητα ,ενώ η ρίζα είναι το τμήμα που καλύπτεται από το οστό των γνάθων και τα ούλα. Τα δόντια αποτελούνται από ενασβεστιωμένους ιστούς , την αδαμαντίνη, την οδοντίνη και την οστεΐνη ,ενώ τα νεύρα και τα αγγεία του δοντιού περιέχονται στον πολφό (συνδετικός ιστός) του ,που περικλείεται εντός μιας κοιλότητας (πολφική κοιλότητα) εσωτερικά της οδοντίνης.
Αδαμαντίνη (σμάλτο )
Είναι η σκληρότερη ουσία του δοντιού και του ανθρώπινου σώματος. Περιβάλλει εξωτερικά τη μύλη του δοντιού και προστατεύει την υποκείμενη οδοντίνη. Είναι παχύτερη στην περιοχή της μασητικής επιφάνειας, ενώ σταδιακά λεπταίνει προχωρώντας προς την βάση του δοντιού μέχρι την περιοχή του αυχένα όπου αντικαθίσταται από την οστεΐνη που καλύπτει την ρίζα. Το σμάλτο είναι ημιδιαφανές, επομένως οποιαδήποτε μεταβολή του χρώματος της υποκείμενης οδοντίνης, είτε λόγω ανάπτυξης τερηδόνας είτε λόγω συσσώρευσης χρωστικών, γίνεται εμφανής. Εξαιτίας της πολύ πυκνής σύστασης της από ανόργανα μέταλλα, είναι πολύ επιρρεπής σε βλάβες από οξέα (απασβεστίωση) που προκαλούν τερηδόνα. Το μεγαλύτερο μειονέκτημα της αδαμαντίνης είναι ότι λόγω της ανόργανης δομής της δεν διαθέτει επιδιορθωτικό μηχανισμό όπως έχουν πχ. τα οστά. Στερείται κυτταρικών στοιχείων και αίσθησης !
Οδοντίνη
Είναι η ουσία από την οποία αποτελείται κυρίως το δόντι και είναι αυτή που καθορίζει κυρίως το φυσικό χρώμα του δοντιού μέσα από το σχετικά διαφανές σμάλτο Έχει μια πορώδη δομή που την διατρέχει κάθετα από την αδαμαντίνη μέχρι τον πολφό. Η δομή της αποτελείται από οδοντινοσωληνάρια όπου εισέρχονται νευρικές απολήξεις μέσω των οποίων άγονται τα ερεθίσματα (θερμό, ψυχρό, γλυκό) στα νεύρα του πολφού. Η οδοντίνη έχει κάποια δυνατότητα μερικής επιδιόρθωσης με τη δημιουργία δευτερογενούς οδοντίνης.
Οστεΐνη
Είναι η ουσία που καλύπτει εξωτερικά τη ρίζα του δοντιού εσωτερικά της οποίας βρίσκεται οδοντίνη Στερείται αίσθησης Είναι η μαλακότερη ουσία του δοντιού που τερηδονίζεται πιο εύκολα Βοηθά στη συγκράτηση του δοντιού μέσα στο οστό της γνάθου με τη βοήθεια ενός πυκνού δικτύου ινών συνδετικού ιστού (περιοδοντικοί σύνδεσμοι) που συνδέουν την επιφάνεια της οστεΐνης με το οστό της γνάθου .
Πολφός
Είναι ο ιστός που περιέχει τα αγγεία και τα νεύρα του δοντιού και συμβάλλει στη θρέψη,την άμυνα και την αίσθηση. Σε αυτόν δρούν τα ερεθίσματα μέσω των οδοντινοσωληναρίων της οδοντίνης (θερμό, ψυχρό, γλυκό, πίεση) ,δίνοντας πάντα την αίσθηση του πόνου Υπό την επίδραση ορισμένων παραγόντων ( πχ τερηδόνα) μπορεί να αντιδράσει με φλεγμονή ,ή να νεκρωθεί προκαλώντας ακρορριζικό απόστημα
Ο έρπης είναι ένας ιός γνωστός εδώ και 25 αιώνες και ονομάστηκε έτσι από τον Ιπποκράτη ο οποίος παρατήρησε ότι πρόκειται για έναν ιό που “έρπει”. Ο επιχείλιος έρπης είναι δευτεροπαθής εκδήλωση του ιού απλού έπρητα τύπου 1 και εντοπίζεται συνήθως τα χείλη (επιχείλιος) ή τα γεννητικά όργανα (30% των εκδηλώσεων έρπη των γεννητικών οργάνων οφείλεται σε αυτόν τον τύπο ιού),και λιγότερο τα δάκτυλα και το δέρμα του προσώπου (παρειές , μέτωπο ,πτερύγια αυτιών κ.α). Μπορεί να μολύνει στη συνέχεια και άλλα κοντινά η μακρινά σημεία του σώματος( πχ μάτια).
Βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση στα επιθηλιακά κύτταρα του βλεννογόνου του στόματος και του δέρματος και ενεργοποιείται από διάφορα εκλυτικά αίτια, εμπύρετα νοσήματα, αλλεργία , ψυχικά και σωματικά τραύματα , ψύξη , καταμήνιος κύκλος , έκθεση στο ηλιακό φως , λήψη κορτικοστεροειδών και ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων κα . Σε αυτές τις καταστάσεις αυξάνεται η λοιμογόνος δύναμη του ιού ή εκδηλώνεται η παθογόνος δράση του λόγω της ελάττωσης της άμυνας του οργανισμού. Ο ιός προκαλεί αλλοιώσεις με τη μορφή πολλών μικρών επώδυνων φυσαλίδων σε ερυθηματώδη βάση πριν από την εμφάνιση των οποίων προηγείται ερύθημα και αίσθημα καύσου στη περιοχή. Σ’αυτή την φάση είναι επικίνδυνο να μεταδοθεί ο έρπης σε άλλα σημεία του σώματος, όπως για παράδειγμα στα μάτια και τα γεννητικά όργανα !! Μέσα σε 1-2 εβδομάδες αυτοϊάται χωρίς να αφήσει ουλή εκτός αν υποτροπιάζει συχνά στο ίδιο σημείο του δέρματος. Η μετάδοση του ιού γίνεται κυρίως με το φιλί ή μολυσμένα ποτήρια, πετσέτες ή δάκτυλα.
Η νόσος δεν αφήνει ανοσία και συνήθως υποτροπιάζει 1-5 φορές το χρόνο ενώ προσβάλλει συχνότερα τις γυναίκες από τους άντρες. Δύο στους τρεις φορείς του ιού δεν γνωρίζουν ότι τον έχουν διότι δεν εκδηλώνουν συμπτώματα.
Αντιμετώπιση
Δυστυχώς αποτελεσματική θεραπεία δεν υπάρχει Φάρμακα κατά των ιών όπως η ακυκλοβίρη , φαμσικλοβίρη, και η βαλασικλοβίρη είναι σε θέση να μειώνουν την ένταση των συμπτωμάτων (ιδιαίτερα του πόνου) κατά τη διάρκεια της νόσου. Εάν ο ασθενής αρχίσει τη θεραπεία με το αντιικό αντιβιοτικό μόλις αντιληφθεί ότι επαναδραστηριοποιείται ο ιός προκαλώντας ένα νέο επεισόδιο επιχείλιου έρπητα, τα αποτελέσματα είναι καλύτερα όσον αφορά στην ένταση του πόνου και τη διάρκεια του επεισοδίου. Κρέμες με αντιικες ουσίες (όπως η zovirax που περιέχει ακυκλοβίρη) ανακουφίζουν από τον πόνο αλλά δεν βοηθούν ιδιαίτερα Τοπική χρήση επιθεμάτων με καθαρό οινόπνευμα που μπορεί να καταστείλει τον έρπητα στην έναρξή του . Σήμερα κυκλοφορούν στα φαρμακεία μικρά διάφανα επιθέματα (πχ. Compeed) που περιέχουν καταπραϋντικές ουσίες. Εφαρμόζοντας αυτά τα μικρά τσιρότα στη περιοχή της λοίμωξης ανακουφίζονται τα συμπτώματα και διευκολύνεται η επούλωση, απομονώνοντας και προστατεύοντας την μολυσμένη περιοχή. Διευκολύνουν επίσης την κάλυψη των αντιαισθητικών φυσαλίδων και μειώνουν τον κίνδυνο μετάδοσης ! Επίσης σημαντική είναι τη περίοδο αυτή η ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού με την κατάλληλη διατροφή πλούσια σε βιταμίνες Το μελισσόχορτο (lemon balm) είναι ένα βότανο που βοηθά στην αντιμετώπιση του επιχείλιου έρπητα Σε περιπτώσεις οπού υπάρχει συχνή υποτροπή μπορεί να χρειαστεί και αντιϊκή αγωγή για αρκετούς μήνες. Τελευταία, εφαρμόζεται θεραπεία με LASER η οποία έχει πολύ καλή ανακουφιστική δράση, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι μειώνονται και οι υποτροπές.
Η οξεία πολφίτιδα είναι η έντονη φλεγμονή του πολφού του δοντιού η οποία εκδηλώνεται με οξύ , διαξιφιστικό πόνο, ο οποίος διαρκεί λίγα λεπτά (ή μπορεί να είναι και συνεχής) και προκαλείται από κάποιο ερέθισμα, όπως το ψυχρό ή το θερμό. Χαρακτηριστικό της είναι ότι ο πόνος συνεχίζεται και μετά την παύση της δράσης του ερεθίσματος. Σε προχωρημένα στάδια της ο πόνος είναι πλέον αφόρητος -ιδίως κατά την κατάκλιση ή επίκυψη της κεφαλής- και διάχυτος ενώ πλέον μπορεί να εκδηλώνεται και αυτόματα χωρίς δηλαδή να τον προκαλέσει κάποιο ερέθισμα.
Αιτιολογία
Η πολφίτιδα είναι η αντίδραση του πολφού σε διάφορα εξωτερικά ερεθίσματα όπως :
εκτεταμένη τερηδόνα κοντά στον πολφό
τραυματισμός του δοντιού από κάποιο κτύπημα
εκτεταμένες εμφράξεις κοντά στον πολφό
εκτεταμένο τρόχισμα της μύλης για να μπει κάποια θήκη κ.α.
Στα αρχικά στάδια της η οξεία πολφίτιδα (οξεία ορώδης πολφίτιδα) μπορεί να μην είναι καταστρεπτική για τον πολφό, αν όμως δεν αντιμετωπιστεί μεταπίπτει στην οξεία πυώδη πολφίτιδα η οποία πλέον είναι καταστροφική για τον πολφό του δοντιού.
Πρόληψη
Η ανεύρεση και έμφραξη των τερηδονισμένων δοντιών με τακτικές επισκέψεις στον οδοντίατρο, είναι ο καλύτερος τρόπος πρόληψης αυτής της επώδυνης κατάστασης.
Διάγνωση
Η διάγνωση τίθεται με βάση τα συμπτώματα και κυρίως τα χαρακτηριστικά του πόνου (διάρκεια, τι τον προκαλεί, κλπ). Επίσης η κλινική εξέταση και η ακτινογραφία βοηθούν σημαντικά την διάγνωση. Επειδή πολλές φορές ο πόνος είναι διάχυτος, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή για να εντοπισθεί το υπαίτιο δόντι.
Αντιμετώπιση
Στα πολύ αρχικά της στάδια, η οξεία πολφίτιδα είναι μια κατάσταση θεωρητικά αντιστρεπτή. Τις περισσότερες όμως φορές η θεραπεία εκλογής είναι η αφαίρεση του πολφού (ενδοδοντική θεραπεία).Αν η πολφίτιδα δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα προκαλεί νέκρωση του δοντιού και τελικά ακρορριζικό απόστημα.
Η αίσθηση της γεύσης προκύπτει όταν μικρά μόρια από τις τροφές που τρώμε ή από τα υγρά που πίνουμε έρχονται σε επαφή με κύτταρα-υποδοχείς της γεύσης που υπάρχουν κυρίως στην γλώσσα και λιγότερο στην οροφή του στόματος( μαλακή υπερώα) και στο οπίσθιο τοίχωμα του φάρυγγα και αποτελούν τους γευστικούς κάλυκες. Από τα κύτταρα αυτά ξεκινούν νευρικές απολήξεις (μικρά νεύρα) που μεταφέρουν τα ερεθίσματα των γεύσεων στον εγκέφαλο. Κάθε γευστικός κάλυκας αποτελείται από 30-130 κύτταρα και εξειδικεύεται σε ένα μόνο μία γεύση ! Γενικά, κάλυκες όλων ειδών υπάρχουν παντού στη γλώσσα. Ωστόσο, στην περιφέρεια της γλώσσας υπάρχουν πέντε περιοχές, κάθε μία έχει υψηλή συγκέντρωση σε κάλυκες μια συγκεκριμένης γεύσης.(εικόνα)
Οι 4 βασικές κατηγορίες γεύσεων που αναγνωρίζονται από τους γευστικούς κάλυκες είναι το γλυκό, το πικρό, το αλμυρό, το ξινό. Ωστόσο εντοπίστηκαν στη γλώσσα ειδικοί κάλυκες που ανιχνεύουν μια πέμπτη γεύση, η οποία ονομάστηκε ουμάμι (umami). Η γεύση ουμάμι περιγράφεται ως πικάντικη γεύση ζωμού ή κρέατος, που δίνει αίσθημα πληρότητας. Πρόσφατα αμερικανοί ερευνητές εντόπισαν έναν χημικό υποδοχέα στους κάλυκες της γλώσσας ο οποίος αναγνωρίζει μια έκτη γεύση– τα μόρια του λίπους! Μάλιστα βρήκαν ότι η ευαισθησία στη συγκεκριμένη γεύση διαφέρει μεταξύ των ανθρώπων. Όπως σημειώνουν, το νέο εύρημά τους μπορεί να εξηγήσει για ποιον λόγο κάποια άτομα καταναλώνουν περισσότερες λιπαρές τροφές: λόγω μειωμένης ευαισθησίας δεν αντιλαμβάνονται τι τρώνε! Πιστεύεται ότι η ανακάλυψή αυτή, θα συμβάλει στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας.
Ο αριθμός των γευστικών καλύκων μειώνεται με την ηλικία !
Τη στιγμή της γέννησής μας διαθέτουμε κατά μέσο όρο 10.000 γευστικούς κάλυκες ενώ στην πορεία της ζωής μας ο αριθμός τους μειώνεται φθάνοντας τις 3.000 περίπου.Το 35% των κοριτσιών και το 15% των αγοριών έχουν πολύ μεγαλύτερο αριθμό γευστικών καλύκων από τους υπόλοιπους. Κατά συνέπεια αναγνωρίζουν πιο εύκολα τις γεύσεις αλλά και τις αισθάνονται πιο έντονα ! Αυτός είναι ένας από τους λόγους που μερικά παιδιά αντιδρούν περισσότερο από άλλα σε νέες ή έντονες γεύσεις. Το μπρόκολο φαίνεται πιο πικρό. οι φακές πιο στυφές, το λεμόνι πιο ξινό. Ένα απλό πείραμα που μπορούμε να κάνουμε για να το διαπιστώσουμε είναι: να δώσουμε σε διαφορετικά παιδιά ίδιες καραμέλες με χρώμα για να μασήσουν. Το αποτέλεσμα του χρωματισμού στη γλώσσα θα είναι στο καθένα διαφορετικό. Οι γευστικοί κάλυκες δεν απορροφούν τη χρωστική ουσία κι έτσι το παιδί με τους περισσότερους γευστικούς κάλυκες θα έχει τη λιγότερο χρωματισμένη γλώσσα. Πιθανόν το παιδί με την λιγότερο χρωματισμένη γλώσσα να είναι αυτό που έχει τις περισσότερες δυσκολίες στο φαγητό του. Καταλαβαίνουμε έτσι και βοηθάμε με πιο ήπιες γεύσεις, χωρίς να γινόμαστε άδικα πιεστικοί.
Το οδοντικό απόστημα είναι μια πυώδης φλεγμονή που χαρακτηρίζεται από την συγκέντρωση πύου στην περιοχή γύρω από μια ρίζα ενός δοντιού. Είναι το αποτέλεσμα της μόλυνσης και τελικά νέκρωσης του πολφού από συνήθως από τερηδόνα, η οποία προχωράει διαμέσου των ριζικών σωλήνων προς την άκρη της ρίζας όπου τελικά μολύνεται και το οστό γύρω από τη ρίζα και σταδιακά δημιουργείται το ακρορριζικό απόστημα.
Η συμπτωματολογία είναι αρκετά έντονη και μπορεί να περιλαμβάνει :
έντονο, επίμονο, και συνεχή πονόδοντο
οίδημα
πόνο κατά τη μάσηση ή πίεση του δοντιού
ορατό εξόγκωμα στα ούλα κοντά σε ένα δόντι
εκροή πύου στο στόμα
άσχημη γεύση στο στόμα και δυσάρεστη αναπνοή
ερυθρότητα και πρήξιμο των ούλων, στο σαγόνι ή το πρόσωπο
δυσκολία πλήρους ανοίγματος του στόματος ή κατά την κατάποση
διόγκωση των σύστοιχων λεμφαδένων στο λαιμό
Παρά το γεγονός ότι ένα απόστημα ακολουθείται πάντα από έντονο πονόδοντο( οξεία πολφίτιδα), αυτό μπορεί να αναπτυχθεί προοδευτικά για μεγάλο χρονικό διάστημα πριν ακόμη εμφανιστεί ο πόνος αποκαλύπτοντας την ύπαρξή του. Καθώς συγκεντρώνεται όλο και περισσότερο πύον, η πίεση αυξάνεται και το απόστημα γίνεται όλο και πιο επώδυνο. Μερικές φορές το πύον μπορεί να βρει δίοδο αποχέτευσης στο στόμα είτε μέσω των περιοδοντικών θυλάκων και της ουλοδοντικής σχισμής είτε μέσω της δημιουργίας συριγγίου . Κάθε φορά που το πύον του αποστήματος καταφέρνει να παροχετευθεί στο στόμα, ο πόνος μειώνεται σημαντικά, αλλά δυστυχώς η μόλυνση παραμένει και συνεχίζει την καταστροφή των περιοδοντικών ιστών. Για αυτό το λόγο πρέπει να επισκεπτόμαστε πάντα τον οδοντίατρο μας όταν υπάρχει υποψία δημιουργίας οδοντικού αποστήματος, ανεξάρτητα από το αν ο πόνος δείχνει ότι έχει υποχωρήσει.
Θεραπεία Η θεραπεία εξαρτάται από την έκταση της μόλυνσης .Ο πρωταρχικός στόχος είναι η ανακούφιση του ασθενή από τον πόνο και ο περιορισμός του οιδήματος και σε δεύτερο χρόνο αποφασίζεται το μέλλον του δοντιού. Η αντιμετώπιση της οξείας φάσης περιλαμβάνει την διάνοιξη του δοντιού για παροχέτευση του πύου , τη χορήγηση αντιβίωσης σε περιπτώσεις που υπάρχει οίδημα και αναγλητικών για την αντιμετώπιση του πόνου. Το δεύτερο στάδιο περιλαμβάνει την αξιολόγηση της κατάστασης του δοντιού και την έκταση του αποστήματος και ανάλογα προβαίνουμε σε ενδοδοντική θεραπεία ή εξαγωγή.
Συνέπειες μη θεραπείας Εάν ένα απόστημα αφεθεί χωρίς θεραπεία, ή αντιμετωπισθεί πλημμελώς στα αρχικά του στάδια, τότε το συνεχώς παραγόμενο πύον μπορεί να μεταναστεύσει ακολουθώντας τις οδούς ήσσονος αντίστασης, και έτσι να επεκταθεί σε γειτονικούς ανατομικούς χώρους του προσώπου(facial cellulitis) και στο οστό της κάτω ή άνω γνάθου προκαλώντας οστεομυελίτιδα.Από τις ρίζες των άνω γομφίων μπορεί να επεκταθεί στις κοιλότητες των ιγμορείων και να προκαλέσει ιγμορίτιδα. Αποστήματα που έχουν επεκταθεί στη βάση του στόματος ή του λαιμού μπορεί να γίνουν απειλητικά για τη ζωή (στηθάγχη του Ludwig), εμποδίζοντας τον αεραγωγό και προκαλώντας δυσκολία στην αναπνοή. Τέλος σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να γίνει εξάπλωση της μόλυνσης σε άλλες περιοχές του σώματος προκαλώντας θρόμβωση του σηραγγώδους κόλπου, ενδοκαρδίτιδα, πνευμονία, ή άλλες διαταραχές.
-Οι παιδικές οδοντόβουρτσες φθείρονται γρηγορότερα γιατί είναι πολύ μαλακές και θα πρέπει να αντικαθίστανται συχνότερα. -Αν διαπιστώσετε ότι η οδοντόβουρτσα σας φθείρεται πολύ γρήγορα πχ. οι ίνες αρχίζουν να ανοίγουν από τον 1ο μήνα, πιθανότατα βουρτσίζετε με λάθος τρόπο και ασκείτε υπερβολική δύναμη. -Αν αντίθετα, έχουν περάσει πάνω από 6 μήνες και η βούρτσα σας δείχνει ακόμη καινούργια, μάλλον δεν την χρησιμοποιείται όσο τακτικά πρέπει ή βουρτσίζετε για πολύ λιγότερο χρόνο από τον απαιτούμενο για επαρκή καθαρισμό των δοντιών. -Ορισμένοι τύποι οδοντοβουρτσών (πχ. OralB Indicator) έχουν ίνες που αλλάζουν χρώμα με την πάροδο του χρόνου θυμίζοντας μας ότι είναι καιρός να αλλάξουμε οδοντόβουρτσα. -Οι ίδιοι κανόνες ισχύουν επίσης και για την αλλαγή της κεφαλής των ηλεκτρικών οδοντοβουρτσών.
Η έλλειψη ενός ή περισσοτέρων δοντιών πέρα από το αισθητικό πρόβλημα που δημιουργεί ειδικότερα αν πρόκειται για πρόσθια δόντια μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στη φώνηση , στη μάσηση αλλά και στην διάταξη των γειτονικών δοντιών. Αμέσως μετά την εξαγωγή του δοντιού το οστό στην περιοχή αρχίζει να απορροφάται και στη συνέχεια παρατηρείται μια μετακίνηση των εκατέρωθεν δοντιών αλλά και του ανταγωνιστή (του δοντιού που βρίσκεται πάνω ή κάτω από το δόντι που έφυγε) προς το κενό. Αυτό έχει σαν συνέπεια να δημιουργούνται κενά μεταξύ των δοντιών τα οποία καθιστούν τα δόντια πιο ευάλωτα στην τερηδόνα .Επίσης σταδιακά διαταράσσεται η σύγκλειση στην περιοχή γεγονός που δημιουργεί δυσκολία στη μάσηση οδηγώντας τον ασθενή στην αποφυγή ορισμένων τροφών αλλά και προβλήματα στη κροταφογναθική διάρθρωση.
Ο Βρυγμός (bruxism) είναι η κατάσταση που χαρακτηρίζεται από το ασυναίσθητο τρίξιμο και σφίξιμο των δοντιών. Προσβάλλει το 5% – 20% των ανθρώπων, ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου ενώ μπορεί να εκδηλωθεί οποιαδήποτε ώρα του 24ώρου, αλλά συνηθέστερα κατά τη διάρκεια του ύπνου. Ο νυχτερινός βρυγμός είναι η τρίτη συνηθέστερη διαταραχή του ύπνου μετά από το παραμιλητό και το ροχαλητό. Αυτός που υποφέρει από νυχτερινό βρυγμό, τις περισσότερες φορές, δεν το αντιλαμβάνεται. Το αντιλαμβάνεται εκείνος που κοιμάται πλάι του ή στην περίπτωση των παιδιών, οι γονείς τους. Στο βρυγμό η δύναμη με την οποία μπορεί να σφίξει κάποιος τα δόντια του, κατά τη διάρκεια του ύπνου, μπορεί να είναι έως έξι φορές μεγαλύτερη από την πίεση που ασκεί πάνω σε αυτά κατά τη διάρκεια της ημέρας και μπορεί να διαρκεί από λίγα έως 40 λεπτά ανά ώρα ύπνου ! Ο βρυγμός μπορεί να κρατήσει εβδομάδες, μήνες ή χρόνια.
Αιτιοπαθογένεια Η αιτία του βρυγμού δεν είναι απολύτως γνωστή. Κυριότερος ωστόσο εκλυτικός παράγοντας θεωρείται το στρες. Έχει παρατηρηθεί ότι το πρόβλημα επιδεινώνεται σε περιόδους αύξησης του στρες, όταν βρισκόμαστε υπό το κράτος συναισθημάτων όπως ο θυμός ή η αίσθηση της αποτυχίας, καθώς και σε ύπαρξη πόνου ή ενοχλημάτων από κάποια άλλη περιοχή του σώματος. Επίσης μπορεί να εκδηλωθεί ως παρενέργεια από ορισμένα φάρμακα όπως είναι τα αντικαταθλιπτικά ή ως επιπλοκή από κάποια σοβαρή εγκεφαλική βλάβη ή εκδήλωση στην περιοχή του προσώπου κάποιας σπάνιας νευρομυϊκής ασθένειας. Η χρήση καφεΐνης και αλκοόλ, ιδιαίτερα πριν από την κατάκλιση, μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση. Στους οδοντικούς αιτιολογικούς παράγοντες συγκαταλέγονται οι διαταραχές της συγκλείσεως των οδοντικών φραγμών, ενίοτε οι εξαγωγές, τα στραβά δόντια, τα κακότεχνα σφραγίσματα και οι κακότεχνες προσθετικές εργασίες.
Συμπτωματολογία -Οι μυς που χρησιμοποιούμε για να μασήσουμε την τροφή είναι οι μυς που υπερλειτουργούν κατά τη διάρκεια του βρυγμού και γι αυτό μετά από μερικές ώρες ασυναίσθητης καταπόνησης, ιδίως κατά την πρωινή έγερση, μπορεί να εμφανίζονται σφιγμένοι, κουρασμένοι και ευαίσθητοι ή επώδυνοι στην ψηλάφηση, ενίοτε δε να συνοδεύονται από αμβλείς πρωινούς πονοκεφάλους. Ακόμα κι αν ο ασθενής δεν νιώσει τα πρωινά ενοχλήματα, ενδέχεται κατά τη διάρκεια της ημέρας να νιώσει ενόχληση ή πόνο στην περιοχή της κροταφογναθικής άρθρωσης, ιδίως κατά τη μάσηση ή το χασμουρητό. Συχνά ο πόνος αντανακλάται και μπορεί να εμφανιστεί ως πόνος στην περιοχή των αυτιών ή του λαιμού. Ίσως να υπάρχει αδυναμία στη διάνοιξη του στόματος. -Οι βλάβες στα δόντια εκδηλώνονται με τη μορφή αποτριβής, θραύσης και απόσπασης μικρών επιφανειακών τμημάτων ή εμφάνισης μεγαλύτερων καταγμάτων και με αύξηση της κινητικότητάς τους .Η αποτριβή επέρχεται βαθμιαία όπου τα δόντια χάνουν αρχικά τα φύματά τους, δηλαδή το ανάγλυφο της μασητικής τους επιφάνειας και στη συνέχεια μεγάλο μέρος από το ύψος τους. Με την επιπέδωση που επέρχεται, χάνεται σταδιακά το προστατευτικό στρώμα της αδαμαντίνης που τα καλύπτει, αφήνοντας την ευαίσθητη οδοντίνη εκτεθειμένη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα δόντια να καθίστανται ευαίσθητα στο κρύο, την πίεση και άλλα ερεθίσματα. Σε προχωρημένα στάδια η αποτριβή μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της κατακόρυφης διαστασης του προσώπου σε σύγκλειση με επακόλουθα αισθητικά και λειτουργικά προβλήματα.Τα σφραγίσματα και οι προσθετικές εργασίες που υπάρχουν στο στόμα υφίστανται και αυτά υπερβολικές πιέσεις με αποτέλεσμα το σπάσιμο ή την εκμόχλευσή τους. -Στο περιοδόντιο αναπτύσσεται φλεγμονή και η αύξηση της κινητικότητας των δοντιών τα προδιαθέτει για γρηγορότερη απόπτωση. -Η εσωτερική επιφάνεια των παρειών ( μάγουλα), στο ύψος της μασητικής επιφάνειας των οδοντικών φραγμών, μπορεί να παρεμβληθεί μεταξύ τους και να τραυματισθεί. -Οι ιστοί της κροταφογναθικής άρθρωσης επιβαρύνονται επίσης. Μπορεί ο χόνδρος που καλύπτει τις αρθρικές επιφάνειες να υποστεί φλεγμονή η οποία να εκδηλώνεται με πόνο εντοπιζόμενο στη γνάθο ή αντανακλώμενο στο αυτί. Συχνά η γνάθος μετατοπίζεται από τη σωστή της θέση μέσα στην άρθρωση και προκαλούνται διάφοροι ήχοι κατά τη λειτουργία της, ενώ ενδέχεται να εμφανιστεί και δυσκολία στη διάνοιξη του στόματος.
Αντιμετώπιση Σκοπός της αντιμετώπισης είναι η πρόληψη των βλαβών στα δόντια και η μείωση των ενοχλημάτων και του πόνου . Συνήθως το πρώτο και μερικές φορές το μοναδικό μέτρο που θα πάρει ο οδοντίατρος, θα είναι να κατασκευάσει έναν ειδικό νάρθηκα για το στόμα του ασθενούς, που θα μπορεί να τον φορά κατά τη διάρκεια της νύχτας για αρκετές εβδομάδες ή μήνες, ανάλογα με το είδος και τη μορφή των ενοχλημάτων.Ο νάρθηκας γίνεται ανεκτός από τον ασθενή συνήθως μετά τις πρώτες χρήσεις και καταφέρνει να μειώσει τις δυνάμεις που ασκούνται πάνω στα δόντια, να χαλαρώσει τους μυς, να επαναφέρει σε πιο σωστή θέση την κάτω γνάθο μέσα στην κροταφογναθική άρθρωση και να μειώσει την επιβάρυνσή της. Άλλο μέτρο αντιμετώπισης είναι η εξισορρόπηση οποιασδήποτε συγκλεισιακής δυσαρμονίας. Αυτό μπορεί να γίνει με απλούς τρόπους, όπως ο εκλεκτικός τροχισμός των δοντιών ή πιο σύνθετους, όπως η ορθοδοντική και η προσθετική αποκατάσταση. Σε περιπτώσεις που η αποτριβή των δοντιών έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις και αποτελεί ένα αισθητικό και λειτουργικό πρόβλημα, κρίνεται συνήθως απαραίτητη η ανακατασκευή της σύγκλισης με γέφυρες και στεφάνες . Η περαιτέρω αντιμετώπιση ποικίλει ανάλογα με την αιτία. Αν ο βρυγμός αποδίδεται στο έντονο στρες ίσως χρειαστεί η παραπομπή σε ψυχολόγο. Ειδικές ασκήσεις χαλάρωσης μπορούν να βοηθήσουν. Μυοχαλαρωτικά μπορούν προσωρινά να μειώσουν το σπασμό στους σφιγμένους και καταπονημένους μυς, όταν περισσότερο συντηρητικές προσεγγίσεις αποτύχουν. Στην περίπτωση της ύπαρξης εγκεφαλικής βλάβης ή νευρομυϊκής νόσου απαιτείται συνεργασία του οδοντίατρου με άλλες ιατρικές ειδικότητες. Στην περίπτωση που ο βρυγμός οφείλεται στη χορήγηση συγκεκριμένου φαρμάκου, η αντικατάστασή του με άλλο που δεν προδιαθέτει στην εκδήλωση του βρυγμού είναι η ενδεδειγμένη λύση. Η καφεΐνη και η νικοτίνη μπορεί να επιτείνουν τον μυϊκό πόνο, συνεπώς η μείωσή τους ιδιαίτερα κατά τις βραδινές ώρες συνιστάται.
